Wandeling in de ’Oude’ Joodse wijk
Er is nauwelijks een plek te bedenken in Boedapest die zich sneller ontwikkelt dan het zevende district en daar de wijk die in de laatste tijd vooral bekend is als ‘de oude’ Joodse wijk. Van oudsher heeft Boedapest een grote Joodse gemeenschap gehad. Sinds de 19e eeuw mochten de Joden zich vestigen in het zevende district, de Erzsébetváros in Pest. Dit heeft geresulteerd in 3 synagogen die hier werden gebouwd, waaronder de ooit grootste ter wereld, de Dohány Synagoge.
In 1944 werd de wijk tot getto bestempeld en werden de Joodse mensen gescheiden van de andere mensen, vele werden gedeporteerd en vermoord. Al voor die tijd, maar nog meer na Tweede Wereldoorlog verlieten vele Joodse families, voornamelijk rijke families, de buurt naar betere oorden voor Joden. Toch heeft deze gemeenschap zijn sporen in de wijk en ergens elders in de Hongaarse hoofdstad nagelaten. Gelukkig is er nog altijd een Joodse gemeenschap in Hongarije die tegenwoordig zo’n 100.000 leden omvat.
De Grote Dohány Synagoge
De Grote Dohány Synagoge dateert uit 1859, biedt zitplaats aan 3000 bezoekers en is zeer kenmerkend door de twee torens die de façade en toegang tot het gebedshuis compleet maken. De grootte bewijst het belang van de Joden in de hoofdstad in die tijd, evenals hun hoogwaardige economische en culturele behoeften. De synagoge is de tempel van het moderniserende zgn Neoloog-jodendom. Typisch voor Hongarije Het gebouw is in Moorse stijl opgebouwd. Daardoor alleen al een vrij uniek bouwwerk in Boedapest.
Naast de synagoge stond ooit het geboortehuis van Theodor Herzl. Wist u dat hij was de grondlegger van het zionisme dat uiteindelijk heeft geleid tot de huidige Joodse staat Israël? Naast het opvallende Moorse uiterlijk is ook het interieur zeker de moeite van een bezichtiging waard. Dat er ook een orgel aanwezig is maakt het bezoek en het bijhorende uitleg merkwaardig.
Het Raoul Wallenberg Gedenkpark
Het Raul Wallenberg Gedenkpark achter de Grote Dohány synagoge is sinds 1991 gewijd aan Raoul Wallenberg, de Zweedse diplomaat, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Boedapest probeerde zoveel mogelijk levens te redden door veiligheidsdocumenten, bescherming brieven en paspoorten te geven. Zijn missie was een groot succes, hij redde duizenden levens en vandaag is hij het symbool van menselijkheid en moed.
In het midden van het park staat een treurwilg van ijzer, hij wordt De Boom Van Het Leven genoemd en heeft 30000 bladeren die ons aan de cca. 600.000 slachtoffers van de Hongaarse Holocaust herinneren. Niet alleen Joden werden vermoord, maar ook zigeuners, homo’s en anderen. Op de bladeren zijn de namen van de Hongaarse slachtoffers gegraveerd.
De Rumbach Synagoge
De Rumbach Synagoge (vaak verkeerd als Status-Quo-Synagoge
genoemd)
De naam is weer te danken aan de straat waar de ingang van de
synagoge is te vinden. (synagoges krijgen vaak de namen van de straaten
of pleinen waar ze werden gebouwd).
Ze dateert uit 1872 en net als vele andere synagogen uit die tijd,
gebouwd in de zogenaamde Moorse stijl, die lijkt op oosterse architectuur.
Deze synagoge is gebouwd in opdracht van een moderniserende
(Neoloog) Joodse gemeenschap maar gebouwd volgens de principes van
de traditionele synagoge-architectuur. Opvallend is de koepel van het
gebedshuis dat zeker aan de binnenzijde een aparte uitstraling heeft.
Het gebouw werd tot de Tweede Wereldoorlog door de gemeenschap
gebruikt voor religieuze doeleinden. Als zwartste hoofdstuk in zijn
geschiedenis veranderden de Hongaarse autoriteiten het in 1941 in een
interneringskamp: hier werden Joden zonder Hongaars staatsburgerschap verzameld voordat ze werden gedeporteerd. In 1944 werd het gebouw onderdeel van het getto van Pest.
Kort geleden is het gebedshuis na een volledige renovatie en restauratie
heropend als een gemeenschapsruimte voor concerten, theatervoorstellingen, evenementen en als externe tentoonstellingsruimte van het Joods Museum en Archief. Maar ook een actieve plaats van aanbidding. (bij bezoek mannen moeten hun hoofd bedekt hebben in de synagoge.)
De Kazinczy Synagoge –
een van de grootste in gebruik zijnde orthodoxe synagogen in Europa, gebouwd in art-nouveau stijl.
In 1909 kondigde het orthodox jodendom van Hongarije een aanbesteding voor de bouw van een multifunctioneel religieus gemeenschapscomplex aan, dat naast de grote synagoge ook een schoolgebouw, rabbijnenappartement, hoofdkantoor, keuken en kantine omvat.
In 1913, tijdens de herfstvakantie, werd de synagoge ingewijd. De school
en het hoofdkantoor werden al eerder voltooid.
De synagoge heeft meer dan 1.000 zitplaatsen.
Op de muurschildering vinden we een breed scala aan decoratieve
elementen van de Hongaarse art nouveau, op de banken en bima kunnen we Transsylvanische motieven op het houtsnijwerk terugvinden, terwijl op de kolommen van de oostelijke muur vinden we inlegwerk van Zsolnay-porselein met eosineglazuur.
In de joodse wijk wandelend passeren we ook het gebouw van het mikwe en komen we bij het Monument van Carl Lutz, de Zwitserse consul die tijdens de oorloog bekend werd als “Hongarije’s Schindler”
Schoenen op de Donaukade
Een van de meest indrukwekkende Holocaust monumenten bestaat uit een lange rij van 60 metalen schoenparen in vele soorten en maten: schoenen van kinderen, vrouwen en mannen aan de oever van de Donau.
Vele Joden vonden hier de dood.
In de laatste weken van de oorlog, december 1944 – januari 1945, reden zelfs de treinen naar Auschwitz niet meer. De Hongaarse fascisten begonnen daarop groepen Joden naar de Donau te drijven. Daar moesten ze hun schoenen uitdoen (schoenen waren in die strenge winter een kostbaar bezit) en werden ze aan de kaderand afgeschoten zodat ze in de Donau vielen. Hoevelen er zo nog omkwamen is niet duidelijk.
Beeldhouwer Gyula Pauer en filmregisseur Can Togay hebben het
monument ontwikkeld en uitgevoerd, en het is nu een grimmig aandenken aan een verschrikkelijke tijd.